Lozan'a Giden Türk Heyeti

Lozan Barış Antlaşması için görüşmelere katılan Türk delegelerinin birlikte çektirdikleri resim.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönemi 23 Nisan 1923- 17 Temmuz 1923'de ikinci dönem görüşmeleri yapılan  Lozan Konferansı'na katılmış olan isimler aşağıda yer almaktadır. 

Delegelerimiz 

Baş Delege / Baş Murahhas / Heyet Başkanı

  

İsmet Paşa (İnönü)

Dışişleri Bakanı / Edirne Milletvekili

Mudanya Ateşkes Antlaşması görüşmelerinde heyet başkanı olarak sergilediği başarıdan dolayı Mustafa Kemal'in önerisiyle TBMM tarafından önce Dışişleri Bakanı olarak seçildi. Sonra da Lozan'a gidecek Türk heyetinde başkan olarak görevlendirildi.

Lozan Barış Antlaşması imzalandıktan sonra çektirdiği yandaki resmini üzerine 'Lozan hatırası' yazarak imzalamıştır.

Delege / (ya da Rıza Nur Bey'in kendi tabiriyle İkinci Delege)

Dr. Rıza Nur Bey
Sağlık Bakanı / Sinop Milletvekili

Delege 

Hasan Saka
Maliye Eski Bakanı / Trabzon Milletvekili

Müşavirler / Danışmanlar

Münir Ertegün
Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşaviri / sonra Washington Büyükelçisi

Lozan görüşmelerinin başlamasının bir hafta ertelendiği dönemde Fransız Hükümeti'nin daveti üzerine Paris'e giden heyette Hukuk Danışmanı olarak bulundu.

Muhtar Çilli
Bayındırlık Bakanlığı Eski Müsteşarı / Trabzon Milletvekili

Konferansın ilk günlerinde Musul için İngilizlerle yapılan gizli görüşmelerde bulundu. İngiliz uzmanlar Vernon Clarke ve Forbes Adam, ile Irak petrolleri ile ilgili yaptığı görüşmelerde Türk uzman olarak bulundu.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Veli Saltıkgil 
Burdur Milletvekili / sonra Dışişleri Hukuk Müşaviri ve Ankara Ünv Hukuk Profesörü

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Mehmet Zülfü Tigrel 
Diyarbakır Milletvekili

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Zekai Ayaydın
Adana Milletvekili / eski Moskova Büyükelçisi

Celal Bayar 
Maliye eski Bakanı ve İzmir Milletvekili / sonra Cumhurbaşkanı

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Şefik Başman
Maliye Teftiş Kurulu Başkanı / sonradan TC Merkez Bankası İdare Meclisi Üyesi










Seniyettin Başak ; İstanbul Evkaf (Şimdiki Vakıflar Genel Müdürlüğü) Hukuk Müşaviri / İstanbul'da avukat

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Şevket Doruker ; Milli Müdafaa Vekilliği Deniz Dairesi Müdürü / Yarbay
                             

TBMM'nin en agresif muhaliflerinden olan ve bir cinayete kurban giden Trabzon Milletvekili Ali Şükrü Bey'in kardeşidir.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Tevfik Bıyıklıoğlu 
Kurmay Yarbay / Öğretmen

Mudanya Anlaşması esnasında da İsmet Paşa'nın başkanlığındaki Türk Heyeti'nde de görev yaptı.
Lozan görüşmelerinin başlamasının bir hafta ertelendiği dönemde Fransız Hükümeti'nin daveti üzerine Paris'e giden heyette Askeri Danışman olarak bulundu.

Türk Tarih Kurumu'nun ilk başkanı oldu.

Tahir Taner 
Adliye Müsteşarı / sonradan İstanbul Ünv Ceza Hukuku Profesörü

Nusret Metya
Dışişleri Bakanlığı İkinci Hukuk Müşaviri

Yusuf Hikmet Bayur 
Dışişleri Bakanlığı Siyasi İşler Müdürü

Zühtü İnhan 
Ünv Öğretim üyelerinden

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Fuat Ağralı 
Maliye Bakanlığı Muhasebe Umum Müdürü

Mustafa Şeref Özkan 
Eski Bakanlardan / sonra Burdur Milletvekili

Şükrü Kaya 
Mülkiye Müfettişi / eski İçişleri Bakanı

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Hamit Hasancan 
Kızılay İkinci Başkanı / Ankara Hükümeti'nin eski İstanbul temsilcisi.

Mudanya Anlaşması esnasında da İsmet Paşa'nın başkanlığındaki Türk Heyeti'nde görev yaptı.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Mehmet Cavit Bey
Eski Maliye Bakanlarından / İstiklal mahkemesi kararıyla idam edilmiştir.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

İzmir Suikastı hadisesi sonrasında suikast girişiminin bir parçası olmakla suçlandı. Kendisini yargılayan İstiklâl Mahkemesi hakimleri savunmasını suçsuzluğunu ispatlayıcı nitelikte bulmadı ve 26 Ağustos 1926 günü Doktor Nâzım Bey, Yeni Bahçeli Nail Bey ve Hilmi Bey ile birlikte idam edildi. Bu isimlerin cenazeleri hapishanenin avlusuna gömüldü. "İzmir Suikastı" hâdisesiyle hiçbir ilgisinin olmadığı, suçsuz olduğu ve haksız yere idam edildiği İsmet İnönü'nün hatıralarında anlatır.

Suikast girişimi nedeniyle tutuklu bulunduğu sırada eşine çıktıktan sonra okuması için yazdığı mektuplar “Zindandan Mektuplar” adıyla, iki yaşındaki oğlu için yazdıkları ise “Şiar’a Mektuplar” adıyla yayımlandı. Oğlu Osman Şiar’ı, arkadaşı Hüseyin Cahit Bey yetiştirdi. Mezarının yeri uzun süre gizli kaldı. Kayıp mezarı 1950’lerde, eşi Aliye Hanım ve dönemin Cumhurbaşkanı Celâl Bayar’ın girişimleriyle bulunarak Cebeci Asri Mezarlığı’na nakledildi.

Hayim Nahum 
Yüksek Mühendis Okulu Fransızca Öğretmeni / sonrasında Mısır Hahambaşısı

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.







Baha Bey (Kaytar) ; Adliye Bakanlığı Mezhep İşleri Müdürü

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Basın Danışmanları

Ruşen Eşref Ünaydın 
Yazar / sonradan Budapeşte Elçisi

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Yahya Kemal Beyatlı 
İstanbul Ünv Öğretim Üyelerinden / eski Tekirdağ Milletvekili /şair

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Genel Sekreter

Reşit Saffet Atabinen 
Eski Şura-yı Devlet Üyesi (Osmanlı'da günümüzdeki Danıştay'a denk gelen yüksek yargı kurumu)

Lozan görüşmelerinin başlamasının bir hafta ertelendiği dönemde Fransız Hükümeti'nin daveti üzerine Paris'e giden heyette de Genel Sekreter olarak bulundu.

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Çevirmen / Mütercim

Hüseyin Pektaş ; Robert Kolej İkinci Müdürü

Katipler

M.Emin Ali Türkgeldi 
Dışişleri Bakanlığı memurlarından / eski Tiran elçisi

Mehmet Ali Balin ; Dışişleri Bakanlığı memurlarından / sonra Beyrut Başkonsolosu

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Mahmut Cevat Açıkalın 
Dışişleri Bakanlığı memurlarından / sonra Moskova Büyükelçisi

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.








Celal Hazım Arar ; Dışişleri Bakanlığı memurlarından / sonra Dışişleri Bak. hukuk müşaviri

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Saffet Şav ;  Fransızca çevirmen ,Kızılay Genel Merkezi memurlarından / sonra Haydarpaşa Lisesi müdürü

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Süleyman Saip Kıran ; Dışişleri Bakanlığı memurlarından / sonra Dışişleri Bak. Gen.Md.muavini

20 Kasım 1922- 4 Şubat 1923 arasındaki birinci dönem Lozan Konferansı'na katılmıştır.

Rifat Bey; Dışişleri Bakanlığı memurlarından

Dr. Nihat Reşat Belger ; Paris Basın Temsilcisi / sonra İstanbul Ünv Tıp Fak. Profesörlerinden

Lozan görüşmeleri esnasında İsmet Paşa'nın konuşmalarını Fransızca'ya tercüme etmiştir.
Mustafa Kemal Atatürk, son nefesini verirken yanındaki doktorudur.
İstanbul Beyoğlu Göz Hastalıkları Hastanesi'ne adı verilmiştir.

İsmet Paşa'nın Yaverleri

Atıf Esenbel 
Süvari Binbaşı

Lozan görüşmelerinin başlamasının bir hafta ertelendiği dönemde Fransız Hükümet'inin daveti üzerine Paris'e giden heyette İsmet Paşa'nın Yaveri olarak bulundu.

Sabri Artunç 
Süvari Binbaşı 

GAZETECİLER

Ali Naci Karacan

Ahmet Cevdet / İkdam

Ahmet Şükrü Esmer / Vakit

Hüseyin Cahit Yalçın / Tanin 

ANKARA'DA LOZAN GÖRÜŞMELERİNE DESTEK VERENLER:

Mustafa Kemal Atatürk 

Hüseyin Rauf Orbay

Suat Davaz (Dışişleri Görevlisi)

Tevfik Kamil Koper (Dışişleri Görevlisi)

Lozan'ın Açılışında Yer Alan Milletler ve Başlıca Temsilcileri...

• Türkiye ; İsmet İnönü (Baş delege) ; Rıza Nur Bey(Delege),Hasan Bey(Delege),

• İngiltere ; Lord Curzon ve Sir Horace George Montagu Rumbold

• Fransa : Camille Barrére ve Maurice Bompard

• İtalya ; Marquis Garone ve Giulio Cesare Montagna 

• Yunanistan ; Eleftherios Venizelos ve Dimitrios Kaklamanos 

• Bulgaristan : Aleksandar Stoimenov Stamboliyski, Mlle Stancioff, Stancioff, Michel Savoff 

• Romanya ; Constantin Diamandy ve Ion Gheorghe Duca 

• Yugoslavya ; Christitch, Nintchitch, Antonyevitch, Milanovitch, Georgevitch, Nicolitch 

• Japonya ; Baron Hayachi ve Otchiai

• Rusya ;  Georgy Vasilyevich Chicherin ve Vorovski

• Ukrayna; Rakovski

• Gürcistan; Mdivani'

• Belçika

• Portekiz

      Gözlemci olarak;

• Amerika ; Amerikan Baş delegesi Richard Washburn Child, Joseph Grew ve Amiral Mark Lambert Bristol

• Milletler Cemiyeti Mülteciler Komiseri Dr. Fridtjof Nansen

*Venizelos'un diğer delegelerden farkı elindeki yetki mektubu konuları hükümetine danışma şartıyla imzalama şartına bağlı değildi. Meseleleri istediği gibi tartışmak ve çözümlemek için kendisine tam yetki verilmişti.

Elbise Nasıl Alınır ?

    Türkiye, Kurtuluş Savaşı'nın yaralarını henüz saramamıştı. Ülke yokluk ve sıkıntı içindeydi. Lozan barış konferansına katılacak heyetin yapacağı harcamalarla ilgili 279 sayılı bir kanun çıkarıldı. ( 03.11.1922 Cuma günü 1.Celse görüşmesinde)

    Kanunda şunlar yazılı: “

1. Dışişleri Bakanlığı bütçesinin genel giderler bölümüne 150.000 lira ödenek konulmuştur.
2. Bu ödeneğin bu sene kullanılmayan miktarı 1923' yılında kullanılabilecektir. Harcanma şekli İcra Vekiller Heyetince yapılacak talimname ile tayin olunur.
3. Heyet başkanına 10, heyet üyelerine 8'er, danışmanlara 5’er, tercüman ve kâtiplere 3’er, neferlere 2’şer İngiliz lirası yevmiye verilir. 
4. Heyet başkanına 50, diğer delege ve müşavir ve tercüman ve katiplere ve erlere 25'er İngiliz lirası elbise parası verilir. Anca daha önce memuriyetle Avrupa ve Rusya’ya gitmiş olanlara elbise parası verilmez.”

Bu kanundan iki sonuç çıkıyor: (1) TBMM, kendisini temsil edecek olanların Lozan’da iyi giyinmesini istiyor. Çünkü Kurtuluşu başarmış bir ulusun temsilcileri kötü giyinemez. Ancak onların kendilerine elbise alacak imkânları yok. O halde bu elbiseleri Devlet alacak. (2) Halkından fedakârlığın azamisini istemiş ve son kuruşuna kadar yardım almış olan TBMM, o paraları kuruş kuruş nereye harcadığının hesabını halkına vermeye kendisini zorunlu hissediyor.

Bakmayın siz bugün Cumhuriyetin kurucu kadrosuna atıp tutanlara. Türkiye Cumhuriyeti, konferansta giyecek elbisesi olmayan heyet üyelerine, milletin parasıyla elbise alırken o milletin seçtiği milletvekillerinin onayını alarak kanun çıkaracak kadar dürüst, idealist ve disiplinli bir kadro tarafından kuruldu.

*Ödenek ve harcamalar ile ilgili bilgilere ben de başka kaynaklarda ulaştım. Ancak yazım üslubunu   -içtenliğinden dolayı çok beğendiğim için- bu açıklamaları Mahfi Eğilmez'in Kendime Yazılar isimli bloğundan aynen aldım. kaynak: http://www.mahfiegilmez.com/2015/12/elbise-nasl-alnr.html

KAYNAKLAR : 

• Resimler için wikipedia ve Google'dan yararlandım.
• Ali Naci Karacan , Lozan ,Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları , İstanbul , 2014
• Dr.Rıza Nur, Lozan Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2015
• Bilâl N. Şimşir, Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2012
• Bilal N. Şimşir, Lozan Telgrafları, I (1922-1923), Ankara, TTK Yayınları, 1990
• Bilal N. Şimşir, Lozan Telgrafları, II ( Şubat-Ağustos 1923), Ankara, TTK Yayınları, 1994
• Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan, Çev.: Mehmet Moralı, Alfa Yay., İstanbul, 2011.
• Taha Akyol&Sefa Kaplan, Açık ve Gizli Oturumlarda Lozan Tartışmaları, Doğan Kitabevi, İstabul 2014
• İlhan Turan, İsmet İnönü Lozan Barış Konferansı Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj, Anı ve Söyleşileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2010
• İsmet İnönü, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara 2018