 |
| Lozan'daki Türk Heyeti |
9 Aralık 1922 Cumartesi günü yine alt komisyonların görüşmeleri ile geçecekti. Örneğin Yunanlıların Anadolu'dan kaçarken alıp götürdükleri sivillerin sayısı netleştirilmeye çalışılıyor, Osmanlı Borçları'nın paylaştırılması ile ilgili detaylar görüşülüyordu. Rauf Bey borç ödemesiyle ilgili ''Türk parasıyla ödenmesi en önemli konudur.'' şeklinde dün gönderdiği telgrafta, İsmet Paşa'ya Ankara'nın hassasiyetini bildiriyordu.
Bugünün iki önemli olayı ise Kuzey Irak'da kurulan Kürt Devleti ve Ermenilerin gelip görüştükleri İsmet Paşa'dan kendileri için toprak istemesiydi.
 |
| Gabriel Noradunkyan |
Müzakerelerde Türk delegasyonunun Ermeni isteklerine tavizsiz yaklaşımları Ermeni heyetinin umutlarını tüketince, son bir hamle olarak Noradunkyan Efendi, İsmet İnönü ve Rıza Nur ile görüştü. Bu görüşmede,Türkiye içinde Ermenilerin toplu olarak yaşayabilecekleri bir yurt talebinde bulundular. İsmet Paşa, Noradunkyan Efendi ile görüşmesini ''Hatıralar''ında şöyle anlatır:
''Resmi konferans müzakerelerinin dışında, özel teşebbüslerle bilhassa benim üzerimde büyük baskılar yapılmak isteniyordu. Bir gün, eski Osmanlı Hariciye nazırlarından Noradunkyan Efendi, Lozan Palas'a gelmiş. Benimle konuşmak istediğini söylediler. Yanında birisi vardı, geldiler. Noradunkyan Efendi, yanındaki zatı takdim etti. Zannediyorum Paşalyan isminde bir efendi idi. Eski Ermeni ihtilalcilerindenmiş... Noradunkyan Efendi ile münakaşa bu tarzda başladı. Paşalyan Efendi söze karıştı... Nihayet Paşalyan Efendi’nin sözlerini, Noradunkyan Efendi bağladı: Biz Ermeni yurdu isteriz, dedi. Nasıl şey o Ermeni yurdu diye sordum. Türkiye’nin bir yerini ayıracaksınız, tarzında izah etti… Noradunkyan Efendi şöyle dedi: ‘Nerede olursa olsun, Ermeni yurdu olarak bize bir yer verin. Biz orada toplanalım, orada yaşayalım.’ Ne münasebet dedim. Nasıl toplanacaksınız? Hiç görülmemiş bir şey… Nereden çıkardınız bunu? Böyle yumuşak üslupla konuştum. Uzun boylu ısrar etti, çok ısrar etti. Çok tecrübe ettik, yapamayız, dedi. Sözleri gittikçe sertleşti, tehdit edici ifadeler kullanmaya başladı. Elimizden geleni yapacağız, bırakmayacağız. Böyle söylüyordu. Noradunkyan Efendi tehdit edici ifadelerle yaptığı konuşmayı bitirince, kendisine dedim ki: ‘Dinle! Şimdi ciddi konuşalım. Sizin benimle görüşmenizi ben ciddiye aldım. Bir vatanın evlatları olarak Türklerle Ermenilerin münasebetlerini bundan sonra iyi bir halde tanzim etmek için hakikaten faydalı olabilirsiniz zannettim. İstifade ederim ümidi ile sözlerinizi ciddi olarak dinledim. Fakat istedikleriniz kabili tatbik olmayan, tasavvuru, kabulü caiz olmayan bir mahiyettedir. Memleketimizin bir kısmını ayırıp size suni bir vatan ve devlet olarak vermek gibi bir teklif ileri sürüyorsunuz. Biz bunu düşünemeyiz, kabul edemeyiz, yapamayız. Sizin başka bir sözünüz var mı? Hayır, başka bir sözümüz yoktur, dedi...”
İsmet Paşa, Noradunkyan Efendi ile görüşmelerini Ankara’ya da şöyle bildirecekti: “Noradunkyan Efendi geldi. Muhacirler için Ermeni yurdu istedi. Nasihat ettik…''
Benzer biçimde Rıza Nur da hatıralarında o günü anlatmaktadır: '' Noradunkyan Efendi bizi ziyaret etmek istedi. Kabul ettik, geldi. Bu zat
bizim Âyan azasından idi. O vakitten tanırım, görüştüğüm adamdı.
… Söylemeye muktedir olamadı… Hüsnü muamele ettik. Nihayet sükûnete
geldi ve şöyle söylemeye başladı:
‘Benim bütün vücudum Türk nimetiyle vücuda gelmiştir. Yalnız ben değil;
babam, babamın babası da öyle. Hep Türk memuru, bu sebeple Türk’e minnettarım,
sadığım…’
Durdu, ağzında bir şey geveledi, söylemedi. Nihayet söyledi. Hülasası şu:
‘Ermeniler pek perişanmış. Onlara Cebeli Bereket (Kilikya) havalisini yurt
olarak vermeliymiş.’
… Bu adam yıllardan beri bu kadar dolaşmış, uğraşmış, Ermeni yurdu alamamış.
Biz de Lozan’da bunu türlü şiddetle reddettik.''
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder